To ΠΑΝΘΕΟΝ στο Αρχοντικό Κανατσούλη εκπέμπει SOS

Διαπιστώνω με χαρά ότι οι φωτογραφίες από το αρχοντικό Κανατσούλη (πρώην Χατζημιχαήλ) αναζωπυρώνουν το ενδιαφέρον των φίλων της σελίδας.

Το αρχοντικό Κανατσούλη 

Οι περισσότεροι μπορούμε να θαυμάσουμε, τμήμα των εξωτερικών όψεων του αρχοντικού, που ο χρόνος κατασκευής του εκτιμάται το έτος 1757, από την κεντρική οδό. Δεν ξέρω πόσοι έχουμε μια πλήρη εικόνα της ομορφιάς του εσωτερικού διακόσμου. Θα τολμήσω να προβάλλω την άποψη, ότι το θεωρώ ως το κορυφαίο στην Σιάτιστα σε αυτό το επίπεδο και ίσως μετά να ακολουθεί το Αρχοντικό Μαλιόγκα (τέως Αργυριάδη).

Το ΠΑΝΘΕΟΝ

Η φωτογράφιση της συναδέλφου Αρχιτέκτωνος Μηχανικού Καλλινίκης ‘Ωττα μου δίνει την θαυμάσια ευκαιρία να δώσω μια μικρή περιγραφή. Η περιγραφή θα έχει μοναδικό επίκεντρο το δωμάτιο που ονομάζεται «ΠΑΝΘΕΟΝ» και γίνεται για ένα σκοπό που θα αναφέρω στο τέλος.
Το δωμάτιο, από μόνο του, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ξεχωριστό μουσείο λαϊκής τέχνης. Το όνομα του το οφείλει στην θεματολογία των τοιχογραφιών που διακοσμούν τις επιφάνειες των τοίχων του δωματίου. Το «ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΝΘΕΟΝ» είναι έργο του Κοζανίτη λόγιου Χαρίσιου Μεγδάνη. Εκδόθηκε στην Πέστη το 1812 και εξιστορεί την Ελληνική Μυθολογία.

Ο Κολοσσός της Ρόδου

Ποιος ήταν ο ζωγράφος; Σύμφωνα με τον Χαρίλαο Κανατσούλη, είναι ο Ευθύμιος εκ Παλαιών Πατρών. Αυτός που ζωγράφισε το εσωτερικό του παλαιού Αγίου Δημητρίου και των Αγίων Ταξιαρχών. Η Καλλιόπη Μπόντα και η Αικατερίνη Ζωγράφου στο βιβλίο τους για την πολιτιστική κληρονομιά της Σιάτιστας διατυπώνουν ένα σοβαρό συλλογισμό ότι ο Ευθύμιος εκ Πατρών δεν ήταν απλά ένας «λαϊκός ζωγράφος» αλλά ένας λόγιος.

Διονυσιακό όργιο

Στην είσοδο του δωματίου, στην δεξιά πλευρά μας καλωσορίζει, ένα από τα επτά θαύματα της αρχαιότητας, ο Κολοσσός της Ρόδου. Αριστερά Στο μέτωπο των κιονόκρανων των στυλίσκων που βρίσκονται ανάμεσα από τα ανοίγματα υπάρχουν ζωγραφισμένα πρόσωπα των οποίων δεν γνωρίζουμε την ταυτότητα. Δύο ανδρών και μιας γυναίκας. Είναι μέλη της οικογένειας Χατζημιχαήλ; Πολύ πιθανό. Μήπως και του ίδιου του ζωγράφου που ήθελε και αυτός να αποκτήσει και την δικιά του υστεροφημία; Άγνωστο.

Το ταβάνι; Ξυλόγλυπτο και καταπληκτικό;

Το ταβάνι στο Πάνθεον το οποίο διατρέχει τον ποιο άμεσο κίνδυνο

Οι τοιχογραφίες του ομορφαίνουν ακόμα και τις εσωτερικές κατακόρυφες επιφάνειες των ανοιγμάτων. Ο μύθος του Περσέα που σκοτώνει τις Γοργόνες, των Μοιρών, του Οιδίποδα και της Σφίγγας, του τραγοπόδαρου Πάνα, του Ασκληπιού, της θεάς Άρτεμης, του θεού Ηφαίστου στο εργαστήριο του, του θεού Απόλλωνα, του Βελλεροφόντη που σκοτώνει την Χίμαιρα, του Ηρακλή και της Λερναία Ύδρα, του Ηρακλή και των Μήλων των Εσπερίδων, του Απόλλωνα που διασκεδάζει με την θεϊκή μουσική του τις Εννιά Μούσες, του Θεού Διόνυσου με του Σάτυρους και τα Μαινάδες να πρωταγωνιστούν σε ένα ακόμα Δυονυσιακό Όργιο, του Οδυσσέα που περνάει με το πλοίο του από την Σκύλα, του Οδυσσέα και των Σειρήνων, της γέννησης του θεού Δία, του θεού Ερμή, της θεάς Αφροδίτης, του Κρόνου του πατέρα των Θεών, του Αίολου του θεού των ανέμων, της γέννησης της θεάς Αθηνάς και πολλά άλλα θέματα. Η ελληνική μυθολογία απλώνεται μέσα στο δωμάτιο.
Ποια είναι όμως η αφορμή της σημερινής δημοσίευσης;

Το δωμάτιο επίσης διακοσμείται από εικόνες φανταστικών πουλιών και μιας στρουθοκαμήλου.

Θηρίο στον λαμπά του παραθύρου

Ποιος είναι λοιπόν ο σκοπός της δημοσίευσης. Ο τίτλος της δημοσίευσης μας προϊδεάζει.

Έχω αναφερθεί επανειλημμένως στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η στέγη του αρχοντικού και τα οποία που θα θέσουν σε σοβαρό κίνδυνο την στατικότητα πολύ άμεσα στο μέλλον.

Γιατί; Μετά την σκεπή σειρά θα έχουν τα πανέμορφα ταβάνια του αρχοντικού. Θα σαπίσουν και θα καταρρεύσουν. Στην συνέχεια η υγρασία θα αρχίσει να καταστρέφει τις τοιχογραφίες. Το νερό της βροχής θα παρασέρνει το τον συνδετικό αρμό των τοίχων οδηγώντας στην αποδόμηση των τοίχων και στην οριστική του κατάρρευση του κτιρίου.

Γιατί επέλεξα το ΠΑΝΘΕΟΝ; Για να δώσω μια εικόνα της ανεκτίμητης ιστορικής, πολιτιστικής, ερευνητικής, τουριστικής αξίας του αρχοντικού. Είναι μάλλον βέβαιο ότι θα αρχίσουν σε λίγο να εμφανίζονται οι αρνητικές επιπτώσεις της βροχής, από την οποία δεν προστατεύεται πλέον το κτήριο και στο ταβάνι και στις πανέμορφες τοιχογραφίες. Η συχνότητα των βροχών θα αρχίσει σε λίγο να αυξάνεται και η ένταση θα μεγαλώνει. Αν ο χειμώνας είναι το ίδιο βαρύς με τον περσινό θα αντέξει η σκεπή το βάρος του χιονιού που θα καθίσει σε αυτήν;

Το αρχοντικό ανήκει στους απογόνους της οικογένειας Κανατσούλη. Από παλιά μέχρι και σχετικά πρόσφατα είχαν γίνει συζητήσεις μεταξύ των Κληρονόμων και του Δήμου αποσκοπώντας στην μεταβίβαση του κτιρίου στο Δήμο, που δυστυχώς δεν τελεσφόρησαν. Είναι γεγονός ότι ο Νόμος 3028/2002 που προστατεύει τα αρχαιολογικά μνημεία είναι μη ρεαλιστικός πολύ περισσότερο στην σημερινή ασφυκτική, οικονομικά, κατάσταση της χώρας μας. Στο παρελθόν όμως η Ελλάδα είχε περάσει και από χειρότερες φουρτούνες.

Η πρώτη κυρά του σπιτιού;

Την ταχύτητα με την οποία καταστρέφεται ένα κτίριο όταν καταρρέει η στέγη είχαμε την θλιβερή ευκαιρία να την διαπιστώσουμε με το αρχοντικό Ζήση Ιωάννου Μάλαμα (ΖΙΜ) που βρίσκεται κάτω από τον Άγιο Δημήτριο.

Αν το Αρχοντικό Κανατσούλη σε λίγο καιρό περιέλθει στην ίδια κατάσταση με το Αρχοντικό ΖΙΜ το μοναδικό που θα γίνει θα είναι η κουραστική μεταφορά των ευθυνών μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών. Στην σημερινή Ελλάδα αυτό είναι ο πρωταρχικός μας στόχος σε κάθε αποτυχημένη διαχείριση ενός προβλήματος. Όχι η άμεση επίλυση του αλλά η μεταφορά των ευθυνών.
Αυτό όμως που θα είναι γεγονός, θα είναι ότι θα έχουμε μια τεράστια ευθύνη στο μέλλον. Όταν θα βλέπουν σε επόμενες γενιές το Αρχοντικό Κανατσούλη μόνο από τις φωτογραφίες και θα θεωρήσουν την τωρινή μας γενιά υπεύθυνη που το αφήσαμε έτσι απλά να καταστραφεί. Γιατί υπάρχουν οι υπεύθυνοι που δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους και αυτοί που δεν παρεμβαίνουν όταν το διαπιστώνουν αυτό.

Θέλουμε λοιπόν να διακυβεύσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά και να λογοδοτούμε στο μέλλον;

Η εγκατάλειψη στο Αρχοντικό Κανατσούλη (από παλιότερο αφιέρωμα του siatista-info για το ίδιο θέμα)

Λάζαρος Γ. Κώτσικας


  ΠΗΓΕΣ

• ΤΑ ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ, Νικόλαος Μουτσόπουλος, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 1964.
• Από την πολιτιστική κληρονομιά της Σιάτιστας: Ι. Η Παλαιοντολογική της Συλλογή, ΙΙ. Εκκλησίες - Αρχοντικά - Δημόσια κτήρια, Αικατερίνη Ζωγράφου, Καλλιόπη Μπόντα - Ντουμανάκη, 2014 (ΒΙΒΛΙΟ)

• Περπατώντας στη Σιάτιστα και την Ιστορία 

   

  Δείτε ακόμα:  

  Η Αρχόντισσα Σιάτιστα μαραζώνει... (φωτο)

   "Στολίδια" της Σιάτιστας: Αρχοντικό Χατζημιχαήλ-Κανατσούλη (φωτο)